Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла асаит
АҦС РУС

"Амилаҭ хәыҷы алитература ду рымазар ауеит. Сара уи агәра згоит".

Д. И. Гәлиа

Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Аҧсны Аҳәынҭқарра

ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Ԥачалиа Шәарах Абзагә-иҧа



Ԥачалиа Шәарах Абзагә-иҧа (20.05.1914, Аҧсны, Аҟәатәи аокруг Гәдоуҭатәи аучастка (иахьатәи Гәдоуҭа араион) Аацы ақыҭа – 11.2000, Аҟәа ақалақь) – аҧсуа актиор, арежиссиор, ашәҟәыҩҩы, адраматург. СССР-и (1982), Аҧсни, Қырҭтәылеи (1955) жәлар рартист. СССР ашәҟәыҩҩцәа Реидгылеи (1955) Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгылеи рлахәыла. Илагала маҷымкәа иҟоуп амилаҭтә профессионалтә театри адраматургиеи русхк аҟны. Дыҩуан аҧсышәала.

Аацытәи алагарҭатә школ дҭалеит, ашьҭахь аҵара иҵон Гәдоуҭатәи ашкол-интернат (далгеит 1929ш.) аҟны. 1929 ш. апрель азы Аҟәантә ашкол иаҭааит хҩык еидызкылоз акомиссиа – Аҟәатәи аҧсуа школ адиректор К. Ӡиӡариа, Аҟәатәи адраматә студиа арежиссиор В. И. Домогаров, арҵаҩы В. Маан. Акомиссиа аҧышәара иахнажьит жәохәҩык – адраматә кружок иалахәыз, урҭ рахьтә Аҟәатәи адраматә студиа ашҟа ирыдыркылаз хәҩык арҧарцәа: М. Ақаҩбеи, А. Агрбеи, Р. Агрбеи, В. Аргәыни, Шә. Ԥачалиеи ракәхеит. Астудиа далгеит 1933 шықәсазы. Ш. Русҭавели ихьӡ зху Қарҭтәи аҳәынҭқарратә атеатртә институт далгеит (1939).

1960 ш. Шә. Ԥачалиа Аҧснытәи аҳәынҭқарратә филармониа асахьаркыратә напхгаҩыс даман.

1962 ш. Аҟәатәи аурыс оперетта режиссиор хадас дарҭеит. Ашьҭахь аус иуан Ижевсктәи амузыкатә драматә театр аҟны, аха хара имгакәа Аҧсныҟа дхынҳәит, С. И. Ҷанба ихьӡ зху Аҧсуа ҳәынҭқарратә драматә театр ахь. Еиҿикааит Тҟәарчалтәи жәлар ртеатр. Жәохә шықәса С. И. Ҷанба ихьӡ зху Аҧсуа ҳәынҭқарратә драматә театр адиректорс дыҟан. Абри атеатр аҟны акыр арольқәа дыхәмарит, урҭ иреиуоуп: Кьагәа (М. Ақаҩба - «Инаҧҳа Кьагәа»), Рашьыҭ (С. И. Ҷанба – «Амҳаџьыр»), Иазон (Еврипид – «Медеиа»), Осип (Н. В. Гоголь – «Аревизор»), Иаго (У. Шекспир – «Отелло»), Фердинанд (Ф. Шиллер –  «Ацәгьоуреи абзиабареи»), Жорж Данден (Молиер – «Жорж Данден»), Незнамов (А. Н. Островски – «Ахашәала зцу аҭыҧ»), Дудукин ( А. Н. Островски – «Харада ахара зду»), Заур (Шә. Ԥачалиа – «Гәында»), Қьалашьбеи ( Г. Д. Гәлиа – «Асас еиқәаҵәақәа»), Забелин (Н. Ф. Погодин - «Кремльтәи акурантқәа»), аҭауад Вано (А. Цагарели – «Ҳанума»), Аҳмед (Н. Ҳиқьмеҭ – «Аџьашьахә»), Ҳаџьараҭ (Б. У. Шьынқәба – «Ахра ашәа», Ҳамырза (Б. У. Шьынқәба – «Ацынҵәарах»), Гәдым (Д. И. Гәлиа – «Анаурқәа») уҳәа егьырҭгьы.

Режиссиорк иаҳасабала аҧсуа сценаҿы иқәиргылеит ҩеижәижәаба инареиҳаны аспектакльқәа, урҭ иреиуоуп М. А. Лакрба – «Гьечаа рҵыхәтәа» (1940), И. Г. Папасқьыр – «Ҭемыр», У. Шекспир – «Отелло» (1955), А. Н. Островски – «Харада ахара зду» (1943), Ф. Шиллер – «Ацәгьоуреи абзиабареи», А. Корнеичук – «Аескадра аҭахара», Н. Ф. Погодин – «Кремльтәи акурантқәа», ихаҭа ипиеса «Гәында» уҳәа егьырҭгьы.

Дыхәмаруан асахьаркыратә фильмқәа жәпакы рҟны: «Хҭырҧа шкәакәа» (Б. У. Шьынқәба иажәеинраалоу ироман «Ахра ашәа» ала; асценариа автор Б. У. Шьынқәба; арежиссиор-ақәыргылаҩ В. Савелиев; А. Довженко ихьӡ зху акиностудиа, 1975) аҟны Еслан ироль; «Амзаҿа ангыло ауха» (асценариа автор Шь. М. Аџьынџьал, арежиссиорцәа И. Даниалов, Д. Коржихин, 1977) аҟны - Гьедлач  уҳәа егьырҭгьы.

Апиесақәа хәба авторс дрымоуп. Аҧсышәала ишәҟәқәа ҭыжьуп.

Аиҭаҭыжьымҭа: аҧсышәала: Апиесақәа. Аҟәа, 1956; Гәында. Аповести апиесақәеи. Аҟәа, 1977; Актиор имҩа. Агәалашәарақәа. Аҟәа, 1968; Сара сзаанаҭ. (актиор ианҵамҭақәа). Аҟәа, 1958; Марица. Агәалашәарақәа. Аҟәа, 1988.