Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла асаит
АҦС РУС

"Амилаҭ хәыҷы алитература ду рымазар ауеит. Сара уи агәра згоит".

Д. И. Гәлиа

Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Аҧсны Аҳәынҭқарра

ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Аҳашба Мушьни Лаврент-иҧа



Аҳашба Мушьни Лаврент-иҧа (23.04.1903 – Аҧсны, Очамчыра араион (Кәыдрытәи аучастка) Ԥақәашь ақыҭан – 09.04.1992, Аҟәа) – ашәҟәыҩҩы, ажурналист, апублицист, аиҭагаҩ, аҳәынҭқарратәи ауаажәларратәи усзуҩы. Аҧсни Қырҭтәылеи рҟны акультура зҽаҧсазтәыз аусзуҩы ҳәа ахьӡ ихын. Ианашьан аҳәынҭқарратә ҳамҭақәа: «Аҳадыртә дырга» аорденқәа ҩба, амедалқәа «Аџьаҿы аҽалкааразы», «Кавказ ахьчаразы». СССР-и Аҧсни рышәҟәыҩҩцәа Реидгылақәа дрылан. Дыҩуан аҧсышәала.

1911ш. дҭалоит Ԥақәашь ақыҭантәи ашкол. Усҟан уаҟа аус руан еицырдыруаз арҵаҩцәа-арккаҩцәа П. Ҷараиа, А. Чкотуа, Ҭ. Аҳашба. 1915ш. акәзар, Очамчыратәи иреиҳау алагарҭатә ҵараиурҭа дҭарҵеит. 1917 ш. аҳратәра амчқәа М. Аҳашба иаб дҭаркуеит, убри ашықәс азы иҧсҭазаарагьы далҵуеит. Ран ҧшьҩык лыхшара лнапы ианхалеит, ахныҟәгара рцәыцәгьан. 1918 ш. ииун мзазы М. Аҳашба аамҭала иҵара аанижьыр акәхоит. Х-класск данрылга, аҧшьбатәи акласс ахь даниас Аҟәаҟа ихы ирхоит. 1918ш. дрыдыркылоит Аҟәатәи арҵаҩратә семинариахь. Ара аҵара рҵон заҧхьаҟа ишәҟәыҩҩцәахараны иҟаз И. А. Коӷониа, Ӡ. Х. Дарсалиа, И. Г. Папасқьыр уҳәа егьырҭгьы. Аҵара иҵон 1923 шықәсанӡа. Аҧсуа бызшәа амаҭәар ирзаҧхьоз Дырмит Гәлиа инапхгарала еиҿкааз алитературатә хеидкыла иҭнажьуаз анапылаҩыратә журнал «Ашарҧы-еҵәа» раҧхьатәи аномер (1918ш. сентиабр) зҩымҭақәа анылаз аҿарацәа дреиуан. Жәаф шықәса зхыҵуаз арҧыс ирҿиамҭа «Аҧсацәа» раҧхьаӡа ианылеит агазеҭ «Аҧсны» (1919).

Анаҩсан агазеҭ аҟны икьыҧхьын иажәабжь «Ҳаџьмаҭ аҳәыҳә шикыз», иара убас еиуеиҧшым истатиақәа.

1923–1924 шш. раан М. Аҳашба аус иуан агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» аредакторс. 1924–1927 шықәсқәа рзы аҵара иҵон Москватәи аҳәынҭқарратә ажурналистикатә институт аҿы. М. Аҳашба Москва идыррақәа еихеиҳаит.

Аҧсныҟа даныхынҳәгьы М. Аҳашба ҩаҧхьа агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» аредакциахь днеит, аусура далагеит аредактор ихаҭыҧуаҩс, 1932ш. инаркны аҭакзыҧхықәу амаӡаныҟәгаҩс дыҟан.

М. Аҳашба иааҧсарақәа шьардоуп аҧсуа милаҭтә журналистика ашьақәгылареи арҿиареи рус аҟны, аполиграфиа аусура аҭышәныртәалараҿгьыы зџьабаа маҷымкәа иаду дреиуоуп.

1934 – 1937 шш. раан М. Аҳашба цензорс дыҟан. 1937ш. нахыс агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» аредакторс дахадыргылоит. Иусура (1944 шықәсанӡа) иалагӡаны 1938 – 1957 шш. раан Аҧсны Иреиҳаӡоу Асовет Апрезидиум дамаӡаныҟәгаҩын.

Ашәҟәыҩҩы, ауаажәларратәи аҳәынҭқарратәи усзуҩы М. Аҳашба 1957ш. инаркны 1975ш. азынӡа ахәыҷтәы журнал «Амцабз» аредактор хадас дыҟан. Акыр шықәса инеиҧынкыланы ажурнал «Алашара» аредколлегиа далан.

Алитературатә ҧсҭазаара иалагылаз ашәҟәыҩҩы илагала маҷымкәа иҟоуп аиҭагараҿгьы. Аурыс бызшәа ахьтә аҧсшәахь еиҭаганы иҭижьхьан Л.Толстои иповест «Ҳаџьы-Мураҭ», иажәабжь «Х-ҧсрак», А. Фадеев ироман «Агвардиа ҿа», Ф. Мордовцев ироман «Прометеи иҵеицәа»(ацыҧҵәахақәа), И.Крылов иажәеинраалақәа, А.Кешоков иповест «Ашьыжьтәи аӡаӡаҿы ашьҭақәа», иара убас адунеитә литература ахьтә Е. Хемингуеи, Р. Тагор, Џь. Радари, Н. Бараташвили, А. Қьиачели, А. Кешоков, А. Хавпачев уҳәа рҩымҭақәа.

М.Аҳашба иҩхьан апиесақәагьы: «Аҧхьатәи амш аан ашкол аҟны», «Аҷаҧшьара».

Аҧсуа литература аҿиареи ашьақәгылареи раамҭазы акрызҵазкуа ракәны иаланагалаз иреиуоуп аҩажәатәи ашықәсқәа рынҵәамҭазы иаҧиҵаз ажәабжьқәа «Ҳаи, дад, аписар, закә кампаниоузеи, ишааҳауҳәара!», «Алло», «Ацуныҳәа акы иаҧсам сҳәан,аха…».

Аҭыжьымҭақәа: аҧсышәала: Ахәыҷқәа рсцена. Апиеса. Аҟәа, 1920; Аҷаԥшьара. Апиеса аԥсуа ҟазшьа аҟнытә. Қәгыларак ала. Аҟәа, 1924; Ҳаи, дад, аписар, закә кампаниоузеи, ишааҳауҳәара (Асатира) – Аҟәа, 1928; «Алло!» Ажәабжьеизга аԥсуа ҟазшьа аҟнытә. Аҟәа, 1929; Иалкаақәоу. Ажәабжьқәа, апиесақәа, ажәеинраалақәа. Аҟәа, 1957; Соуҟари егьырҭи. Ажәабжьқәеи аиҭагақәеи. Аҟәа, 1971; Иалкаау. Ажәабжьқәа. – Аҟәа, 1976; Иалкаау. Ажәабжьқәа. Апиесақәа. Актәи ашәҟәы. Аҟәа, 1983; Аџыри Ҟаимыҭхани. Алакәқәа. Аҟәа, 1984; Алло! Ажәабжь. Асериа «Ашколтә библиотека», Айъа, 1985; Мырзаҟан Гечба. Алакәқәа. Аҟәа, 1988; Аҭынха. Ҩ­-шәҟәыкны. Актәи ашәҟәы. Аҟәа, 2005; урысшәала: Наследие. Т. II. Сухум, 2005.