Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла асаит
АҦС РУС

"Амилаҭ хәыҷы алитература ду рымазар ауеит. Сара уи агәра згоит".

Д. И. Гәлиа

Аҧсны Аҳәынҭқарра ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Аҧсны Аҳәынҭқарра

ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла

Бигәаа Виачеслав Акаки-иҧа



Бигәаа Виачеслав Акаки-иҧа (21.01.1957, Аҧсны, Гагра араион Бзыҧҭа ақыҭа) – аҧсуа литератутраҭҵааҩ, кавказҭҵааҩ, аҧсуаҭҵааҩ. Афилологиатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор (2003), Аҧсны аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа алахәыла-корреспондент (2014). 2003 ш. раахыс Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла далоуп. Дыҩуеит аҧсышәалеи урысшәалеи.

1964–1974 шш. рзы аҵара иҵон Бзыҧтәи абжьаратәи аҧсуа школ № 1 аҿы. Шықәсык аҟара аус иуан Гагратәи акурорттә хәҳахәҭраҿы еидарашьҭыхҩыс. 1975 ш. дҭалоит А. М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи арҵаҩратә институт (нас – Аҧснытәи аҳәынҭқарратә университет) афилологиатә факультет аҧсуа бызшәеи алитературеи англыз бызшәеи рыҟәша. Араҟа далахәын алитературатә кружок, анапылаҩыратә журнал «Арҩаш» редакторс даман. Ауниверситет даналга, 1980 ш. инаркны аус иуан агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» (иахьа – «Аҧсны») аредакциаҿы – еиҭагаҩыс, корреспондентс. 1982 ш. Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла иатәу ажурнал «Алашара» ашҟа диасуеит. Раҧхьа аус иуан техникатә редакторс, нас алитературатә критикеи апублицистикеи рыҟәша аиҳабыс.

1984–1987 шш. раан аҵара иҵон Москва, СССР аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа (иахьа – Урыстәылатәи аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа) А. М. Горки ихьӡ зху Адунеитә литература аинститут аспирантураҿы. 1988 ш. араҟа ихьчоит акандидаттә диссертациа «Аҧсуа повест ажанртә ҷыдарақәа. (30–80-тәи ашықәсқәа)». 1989 ш. аахыс аус иуеит Москва, Адунеитә литература аинститут аҟны – ҭҵаарадырратә усзуҩы еиҵбыс (1989 ш. ииун 16 инаркны), ҭҵаарадырратә усзуҩы еиҳабыс (1995 ш. февраль 20 инаркны), ҭҵаарадырратә усзуҩы нагас (2000 ш. ианвар 1 аахыс). Аамҭакала, 1991–1998 шш. рзы аус иуан ажурнал, ашьҭахь – аҭыжьырҭа «Эхо Кавказа» аҭакзыҧхықәу маӡаныҟәгаҩыс, сахьала еиқәыршәаз аенциклопедиа «Шамиль» (М., 1997) аҭакзыҧхықәу маӡаныҟәгаҩыс дыҟан, уи авторцәа дыруаӡәкуп.

1989 ш. инаркны В. Бигәаа Москва инхо аҧсуаа руаажәларратәи ркультуратәи ҧсҭазаара далахәуп. Аҧсны жәлар Рџьынџьтәылатә еибашьраан (1992–1993) Москва Аҧсны ахаҭарнакра апресс-маҵзура дамадан, Аҧсны ацхрааразы араҟа еиҿкааз аштаб аҟны напхгара аиҭон Урыстәыла аҳҭны-қалақь аҿы амитингқәеи апикетқәеи еиҿызкаауаз агәыҧ.

2003 ш. Адунеитә литература аинститут аҟны ихьчеит адоктортә диссертациа «Аҧсуа ҭоурыхтә роман. Аҭоурых. Атипологиа. Апоетика».

2013 ш. инаркны Адунеитә литература аинститути Д. И. Гәлиа ихьӡ зху Аҧсуаҭҵааратә институти рҟны ҭҵаарадырратә усзуҩы нагак иаҳасабала иусурақәа еилеигӡоит.

В. Бигәаа «Аҧсуа поезиа антологиа. ХХ ашәышықәса» (Аҟәа–Москва, 2001) аредакторцәа дыруаӡәкуп. Аредколлегиа иалаз иаҳасабала «Адыга (Ачерқьес) Енциклопедиа» (М., 2006) аҭыжьра азырхиара далахәын; «Кто есть кто» аҟәшаҿы ианылаз кавказҭҵааҩцәа аӡәырҩи, аҧсуа ҵарауааи ашәҟәыҩҩцәеи рбиографиақәа авторс дрымоуп.

Аҵарауаҩ икьыҧхьхьеит аҭҵаарадырратә шәҟәқәеи астатиақәеи жәпакы. Урҭ рызкуп аҧсуа-адыга жәларқәа рҭоурыхи, ркультуреи, рлитературеи, Д. Гәлиа, С. Ҷанба, Б. Шьынқәба, О. Беигәаа, Ф. Искандер, А. Гогәуа, С. Л. Зыхәба, В. Амаршьан, А. Џьениа, Џь. Аҳәба уҳәа рҩымҭақәа. Истатиақәа ркьыҧхьхьеит Адунеитә литература аинститути Д. И. Гәлиа ихьӡ зху Аҧсуаҭҵааратә институти русумҭақәа жәпакы рҟны, ажурналқәа «Алашара», «Аҟәа–Сухум», «Эхо Кавказа», агазеҭқәа «Аҧсны ҟаҧшь», «Аамҭа» уҳәа егьырҭгьы.

Аҭыжьымҭақәа: Ашәышықәса анҵәамҭазы... (Ҳаамҭазтәи апублицистика иахылҵыз ахәыцрақәа)... М., 1996; Абхазская литература в историко-культурном контексте. Исследования и размышления. М., 1999; Абхазский исторический роман. История. Типология. Поэтика. М., 2003; Абхазская литература и литературы народов Северного Кавказа. (Историко-культурный контекст. Диаспора). М., 2011; Ажурнал «Алашара» (1955–2012). (Аҭоурых. Абиблиографиа). – Журнал «Алашара» (1955–2012). (История. Библиография). Сухум, 2017 (аҧсышәалеи урысшәалеи).