Ҭыжәба Борис (Антон) Мақсим-иҧа (29.05.1931, ССР Аҧсны, Аҟәа ақалақь – 20.09.2012, Аҟәа ақалақь) – аҧсуа шәҟәыҩҩы, апоет, ажурналист, апублицист. СССР ашәҟәыҩҩцәа Реидгылеи (1958), Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгылеи дрылан, ашьҭахь – Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Рассоциациа (2003), СССР-и Аҧсни ржурналистцәа Реидгылақәа дрылан. Аҧсны зҽаҧсазтәыз ажурналист ҳәа ахьӡ ихҵан. Дыҩуан аҧсышәала.
1938 ш. дҭалеит Н. А. Лакоба ихьӡ зху Аҟәатәи абжьаратәи аҧсуа школ. Аџьынџьтәылатә еибашьра Дуӡӡа анҵысы (1941-1945) ашкол адыркит, Б. Ҭыжәба дынхон Ҷлоу ақыҭан ианшьа Шьыта Сангәлиа иҩнаҭаҿы. Араҟа, Ақыдратәи алагарҭатә школ аҟны иҵара иациҵоит, ашьҭахь – Ӷәадатәи ашкол аҟны. Ахәбатәи акласс нахыс иан Аҟәаҟа даалгоит, аурыс школ дҭалҵоит, избанзар аҧсуа школқәа қырҭшәала аҵара ашҟа ииаргахьан. 1947 ш. Аҟәатәи арҵаҩратә ҵараиурҭа дҭалоит (иҵара хиркәшоит 1951 ш.). 1953-1957 шш. рзы аҵара иҵон А. М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт аҭоурыхтә факультет аҟны.
1953 ш. корреспондент аус иуан агазеҭ « Аҧсны ҟаҧшь» аредакциаҿы. Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт даналга, ҩаҧхьа аредакциахь дхынҳәуеит, акультура аҟәша алитературатә усзуҩыс дрыдыркылоит, ашьҭахь – аҭакзыҧхықәу амаӡаныҟәгаҩ ихаҭыҧуаҩс диаргоит, нас – акультура аҟәша аиҳабыс, аҭакзыҧхықәу амаӡаныҟәгаҩс.
1969-1971 шш. раан аҵара иҵон Москва, КПСС Ацентр Комитет аҟны иҟаз Иреиҳаӡоу апартиатә школ апериодикатә кьыҧхьи, арадиои ателехәаҧшреи рыҟәша аҟны. Аҧсныҟа данаа шықәсык инеиҳаны аус иуан апартиа Аҟәатәи араиком аиҿкааратә ҟәша аиҳабыс. 1972 ш. сентиабр инаркны диаган агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» аредакциахь, акыр шықәсагьы аредактор хада ихаҭыҧуаҩс дыҟан. 1998-2012 шш. раан – агазеҭ «Аҧсны» аредактор хада.
Б. Ҭыжәба ирҿиара шьақәгылоуп ҩ-хәҭакны: апублицистикеи (астатиақәеи аочеркқәеи) асахьаркыратә литературеи (апоезиа, апроза). Акьыҧхь аҟны дцәырҵит 1949 ш. инаркны. Раҧхьатәи икьыҧхьымҭақәа ракәны иҟан – агазеҭтә статиақәеи аочеркқәеи. «Альманах» (1949, №1) ианылеит иочерк Акомҿараа ргәыҧ», уи аҟны иаарҧшуп Џьгьарда ақыҭа аҧсҭазаара, ирзааҭгылоуп ақыҭауаа рпроблемақәа.
Публицистк иаҳасабала, 1960-тәи ашықәсқәеи 1980-тәи ашықәсқәа ралагамҭеи рзы агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь», ажурнал «Алашара» рҟны имаҷымкәа астатиақәеи аочеркқәеи икьыҧхьит, иара убас аизга «Аамҭеи ауааи» аҟны. 1975 ш. иҭижьит аочеркқәа рышәҟәы «Хашҭра зқәым ахьӡқәа» Ашәҟәыҩҩы ипублицистика еиҳарак аҽалнакааит иҳаҩсыз ашәышықәса 80-тәи ашықәсқәа рынҵәамҭеи 90тәи ашықәсқәа ралагамҭеи рзы. Иҵару иҭоурых-публицистикатә статиақәа рызкуп аҧсуа жәлар ирхысхьоу, Ҭырқәтәылатәи ҳаамҭазтәи аҧсуа диаспора, ҳаамҭазтәи Аҧсны аполитикатә ҭагылазаашьа. Урҭ кьыҧхьын агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» - «Аҧсны» адаҟьақәа рҟны: «Аҟәа: Ииуль 15. Изхарада? (1990.№2, 3), «Аҧсуаа жәытәнатә аахыс иқьырсианцәан» (1990. №5), «Аиаша иаҿагылоуп амц» (1990. №108), «Атәым жәҩан аҵаҟа, атәым дгьыл аҿы…» (1990, №190), «Сҭамҧыл аҧсуаа анбананагеи?» (1990.№195), «Аҧсны. Кавказ. Ҭырқәтәыла…» (1990. №209), «Аҧсны ақьырсианра, мамзаргьы Гәдоуҭатәи ахҭысқәа» (1990.№233), «Аҧсны, Аҧсырҭ, Аҧсадгьыл…» 1991. №3), «Аҧсны ҭауади-аамсҭеи аҧсуааи» (1991, №81), «Аҧсны», «Зыхиақәиҭу Қырҭтәыла» Ҩ-жәларык…Ҩ-хықәкык Ҩ-газеҭк (1991, №110), «Аҧсуа ҳәынҭқарра» (1991, №150) уҳәа егьырҭгьы.
Истатиақәеи иочеркқәеи кьыҧхьын агазеҭ «Аидгылара» аҟынгьы: «Егры ахықә аҿы» (1990. №2 (005). 2002 ш. «Аҧсны» (№57-58; 71-72) ианылеит Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра (1992-1993) аантәи имшынҵа аҟынтәи аматериалқәа.
Асахьаркыратә литературахь Б. Ҭыжәба ишьаҿа еихигеит поетк иаҳасабала. Иажәеинраалақәа кьыҧхьын ажурнал «Алашара» аҟны 1956 ш. (№3), 1965 ш. (№1). Иажәеинраалақәа реизгақәа ҭыҵит. Иажәеинраалақәа агәылалеит иара убас «Аҧсуа поезиа антологиа. ХХ ашә.» (Аҟәа-Москва, 2001, аиҭаҭыжьра – Аҟәа-Москва, 2009).
Ажурнал «Алашара» аҟны акьыҧхь абеит идокументалтә повест «Афырхацәа рлахьынҵа» (1981, №11), ажәабжь «Ахәҷы хәмарра» (1982, №5), иҭоурыхтә повестқәа «Асаркьал абжьы» (ацҧҵәаха; 1981. №5), «Багада амҵан» (1985. №6), хазы шәҟәнгьы иҭыҵит 1983, 1985 шықәсқәа раан. Ашьҭахь арҭ аҭоурыхтә повестқәа агәылалеит ироман «Аҧсырҭ» (1991).
Аҭыжьымҭақәа: аҧсышәала: Сразҟы. Ажәеинраалақәеи абалладақәеи. Аҟәа, 1958; Агәыӷра. Ажәеинраалақәа. Аҟәа, 1966; Аџь адацра. Ажәеинраалақәеи апоемақәеи. Аҟәа, 1981; Асаркьал абжьы. Аҭоурыхтәи адокументтәи повестқәа, ажәабжьқәа. Аҟәа, 1983; Багада амҵан. Аҭоурыхтә повест. (Аҧсны афбатәи ашәышықәсазтәи аҭоурых ахроника аҟнытә). Аҟәа, 1985; Анаҟәаҧиатәи абаа. Аҭоурыхтә повест. Аҟәа, 1988; Аҧсырҭ. Аҭоурыхтә роман. Аҟәа; 1991; Аҧсырҭ. Аҭоурыхтә роман. Аҟәа, 2007; Иҩымҭақәа. Ҩ-томкны. Актәи атом. Ажәеинраалақәа. Апоемақәа. Ароман. Аповест. Аҟәа, 2012; Аҩбатәи атом. Апублицистика. Аҟәа, 2015.